Co-creatielabs

Hoe kunnen we de urgente problemen in het onderwijs sneller en effectiever aanpakken? Door samen op te trekken! Vanuit Ontwikkelkracht organiseren we co-creatielabs waarin op specifieke thema’s onderwijsprofessionals én onderzoekers samen versneld complexe vraagstukken uit de praktijk proberen op te lossen. Het gaat om uitdagingen in het onderwijs waar nog geen kennis of niet genoeg kennis over is. Op weg naar duurzame ontwikkeling, verbetering en innovatie van ons onderwijs. De co-creatielabs organiseren wij samen met het onderzoeknetwerk Education Lab Netherlands. Zij werken aan de verbetering van het onderwijs door ervoor te zorgen dat het onderwijsbeleid en de onderwijspraktijk op wetenschappelijk bewijs zijn gebaseerd.

In een co-creatielab werken leraren en onderzoekers in gelijkwaardigheid aan nieuwe effectieve aanpakken voor het onderwijs. We ontwerpen in de labs kansrijke aanpakken voor scholen, gebaseerd op kennis vanuit de praktijk en wetenschappelijk onderzoek. Ook onderzoeken we of de interventies tot de gewenste resultaten leiden, eerst op de eigen school en daarna op andere scholen. Inmiddels zijn twee co-creatielabs gestart en in de loop van het programma is er ruimte voor nog vier nieuwe labs.

De eerste twee co-creatielabs zijn van start gegaan in schooljaar 2023-2024. Het eerste is het Taallab, dat zich richt op effectief taalonderwijs. Hoe kunnen we de dalende leesprestaties en leesplezier van leerlingen ombuigen? En het tweede is een Lerarenlab gericht op het aantrekken, professionaliseren en behouden van leraren. Hoe kunnen we het kwantitatieve en kwalitatieve lerarentekort in Nederland aanpakken? Dit zijn twee grote problemen waarvoor nieuwe interventies in Nederland nodig zijn, die we samen met leraren en onderzoekers willen bedenken, piloten en evalueren. Op deze wijze komen we tot duurzame verbetering van het taalonderwijs en de professionalisering van leraren.

Co-creërende school

Als school kun je deelnemen als co-creërende school. Dit is een intensief traject voor scholen die expertise hebben op het onderwerp van de co-creatielabs en bereid zijn deze kennis verder uit te breiden door samen te werken met wetenschappers en deskundige leraren van andere scholen. De school speelt een actieve rol bij het ontwikkelen van effectieve aanpakken. Ze werken nauw samen met onderzoekers en andere deskundigen om uitdagingen te identificeren en oplossingen te ontwerpen. Het is belangrijk dat de onderwijsprofessionals tijd krijgen om deel te nemen aan het co-creatielab en dat de schoolleider de deelname ondersteunt en verbindt met het schoolbeleid. De school implementeert uiteindelijk de interventie in pilotvorm op de eigen school en neemt actief deel aan de monitoring en evaluatie van de implementatie. De kennis over de ontwikkelde effectieve aanpakken delen scholen met andere scholen.

Co-creërende school

Deelnemende school

Je kunt ook meedoen als deelnemende school aan een co-creatielab. Dit is een minder intensief traject. Een school is actief betrokken bij het proces van het identificeren van vragen. Daarnaast is de school betrokken bij het bedenken van kansrijke oplossingen voor het onderwerp van het lab. De school neemt deel aan de labdagen waar scholen hun praktijkervaring delen, helpen bij het interpreteren van bevindingen uit het wetenschappelijk onderzoek en samen nadenken over mogelijke oplossingen. Tijdens deze dagen ontmoeten wetenschappers en onderwijsprofessionlals elkaar. Daarnaast draag de school bij aan het ontwerp van veelbelovende pilots en is de school bereid die in de toekomst op de eigen school uit te proberen. Het is belangrijk dat de schoolleider deelname faciliteert en dat de opgedane expertise in het lab gedeeld wordt met de rest van het schoolteam.

Deelnemende school

Werkwijze co-creatielabs

De co-creërende werkwijze binnen de labs zijn vormgegeven door een cyclisch proces waarbij de volgende stappen centraal staan:

Identificatie van behoeften en problemen
Samen met leraren worden de uitdagingen in kaart gebracht Ook wel de vraagarticulatiefase genoemd.
Gezamenlijke ontwikkeling
Ontwikkelen van interventies en methodes gebaseerd op gezamenlijk vastgestelde doelen en behoeften. Dit kan bestaan uit doorontwikkeling van al bestaande aanpakken (zoals het project Bibliotheek op School) of juist ontwikkeling van nieuwe aanpakken vanuit de diagnostische fase (zoals het project Bernardinus college).
Pilots en evaluatie
Uittesten van deze interventies in de klas, gevolgd door een grondige evaluatie van de impact.
Reflectie en aanpassing
Op basis van feedback en resultaten worden aanpassingen gedaan om de interventies te verfijnen.
Kennisdeling
De bevindingen en succesvolle praktijken worden binnen het bredere onderwijsveld gedeeld om impact te schalen.

Het co-creatieproces zal worden ondersteund door innovatiemethoden zoals Design Thinking. Dit biedt een gestructureerd kader voor creatieve probleemoplossing. Door middel van regelmatige workshops, gezamenlijke sessies voor probleemverkenning en -oplossing, en het gebruik van digitale platforms voor communicatie en documentatie ondersteunen we het proces van verbetering en innovatie op scholen. Het toepassen van Design Thinking binnen co-creatie, waarborgt een gebruikersgerichte aanpak die innovatie stimuleert en aansluit bij de echte behoeften van de onderwijspraktijk. Het einddoel zijn oplossingen voor het lerarentekort én taalachterstand, waarbij de ontwikkelde methodes en interventies niet alleen effectief zijn, maar ook breed uitgedragen worden door de onderwijspraktijk.

Een belangrijk onderdeel van de co-creatie werkwijze is het inbouwen van regelmatige evaluatiemomenten om de gezamenlijke doelen, de plannen en de haalbaarheid te evalueren en indien noodzakelijk, aan te passen. Tijdens deze evaluatiemomenten is het van belang dat zowel de voortgang van taken wordt geëvalueerd als de samenwerkings- en co-creatieprocessen.

Fasen om te komen tot duurzame onderwijsverbetering

In de labs werken we aan de hand van een wetenschappelijke innovatie-aanpak: het 5D-model voor duurzame effectieve verbetering en innovatie van onderwijs (Cornelisz & Van Klaveren). Dit model vertegenwoordigt een co-creatieve werkwijze met vijf fasen om te komen tot duurzame onderwijsverbetering.

In de verschillende deelprojecten doorlopen we steeds de vijf fases van het 5D-model:

Detect
Welk probleem of uitdaging wordt aantoonbaar gesignaleerd?
Diagnose
Wie ervaart dit probleem, en met welke oorzaak/oorzaken?
Design
Welke (beleids-)interventie wordt ontwikkeld, en voor wie?
Determine
Heeft de (beleids-)interventie gewerkt, en voor wie?
Decide
Waarom heeft de beoogde oplossing wel/niet gewerkt, en hoe nu verder?

Door bij ieder project te werken met het 5D-model werken we gestructureerd, zorgen we voor een gedegen probleemanalyse en wegen we bewust verschillende alternatieven af voordat een keuze wordt gemaakt. Het model is cyclisch, dit houdt in dat wanneer duidelijk wordt dat het probleem nog niet (adequaat) is opgelost de stappen worden herhaald net zo lang tot het probleem is opgelost.